Gerginleşen Türkiye İsrail ilişkileri, dizi film, 'One minute' ve Mavi Marmara krizlerinden sonra yeni bir zirveye geldi. Dün Başbakan Erdoğan'ın açıkladığı İsrail ile ekonomik ve ticari ilişkilerin dondurulduğu haberi günün ilerleyen saatlerinde 'Savunma sanayiine yönelik ilişkiler donduruldu' şekline büründü ama ortam gergin. İki ülke arasında 4 milyar dolara yaklaşan dış ticarette ilginç bir ürün ise otomobil.

YOLDA VAR, RAKAMDA YOK

Türkiye otomotiv sanayiinin İsrail ile ilişkisi rakamlara yansıyanlardan farklı. Türkiye'de üretilen binlerce araç İsrail yollarında. Ancak iki ülke arasındaki 4 milyar dolara yaklaşan ihracata bu araçlar yansımıyor.

Aslında otomotiv sanayii İsrail'le doğrudan ihracat ilişkisi içinde değil. Bunun nedeni de otomotivde sistemin farklı çalışması. Peki, Türkiye'de üretilen araçlar, nasıl oluyordu İsrail yollarında dolaşabiliyor? İsrailli tüketiciler bu araçları nasıl satın alabiliyor? Satın aldıkları araçların Türk malı olduğunu biliyorlar mı? Bu soruların cevabını öğrenmek için Türk otomotiv sanayinin DNA'larına bakmak gerekiyor.

SİSTEM NASIL İŞLİYOR?

Türkiye otomotiv sanayi Ford, Fiat, Renault, Peugeot, Citroen, Honda, Hyundai gibi dünya markaları için üretim yapan şubelerden biri. Türkiye'dekilerin görevi, belirlenen üretimi en karlı şekilde yapmak ve aynı uzak merkelerde belirlenen ürünleri Türkiye'de satmak. Türkiye'de üretim yapmalarına rağmen bu şirketlerin hiçbiri, ihracat yapılacak ülkeler listesini belirlerken Türkiye şubesine sormuyor.
İhracat yapılacak ülkelerin hangileri olacağı, hangi modelin kaç bin eurodan, kaç adet ihraç edileceğine Paris, Torino, Köln, Londra, Brüksel, Seul, Nagoya gibi başkentlerdeki Fransız, İtalyan, Japon, Koreli üst düzey yöneticiler karar veriyor.

TÜRKİYE-İSRAİL İLİŞKİSİNDE FİRMA BAZLI ROLLER

Türkiye bu yıl 20 milyar dolara yaklaşan otomotiv ihracatı hedefliyor. Bu rakamda en büyük pay Almanya, İtalya ve Fransa'ya ait.

TOFAŞ: Bursa'da üretilen Fiat'lar, İsrail'de yollarda. Ama bu araçlar Torino üzerinden gidiyor. Tofaş'ın hangi ülkelere ihracat yapacağına Torino'daki merkez karar veriyor.
HYUNDAI: Türkiye üretimi Accent ve i20, Avrupa üzerinden İsrail'de.
RENAULT: Türkiye'de üretilen Renault'ları Paris alıyor. Sonra tüm ihracatlar oradan yönlendiriliyor.
HONDA: İsrail'e son 3 yılda Türkiye üretimi 7 bin Civic Sedan satıldı. Bu araçlar İngiltere kaleminde kayıtlı.
FORD: Made in Turkey Transit ve Connect'lerden 1300 adet sattı ama İngiltere üzerinden.
TOYOTA: Brüksel üzerinden Türk malı Toyota'lar İsrail'e de gidiyor.

YENİ İLİŞKİ KURMANIN ÖNÜ TIKANIR

İsrailli işadamları da gelişmeleri kaygıyla izliyor. Israel-Turkey Business Council Başkanı Menashe Carmon 'Maalesef tedirgin günler yaşıyoruz. Politik gerginlik devam ederse bilhassa yeni oluşmakta olan ticari ilişkilere tesiri olacak. Özellikle birbirlerini tamamlayan iki ekonomi için yazık olacak' yorumunda bulundu.

İSRAİL BORSASI ÇÖKTÜ

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın, dünkü 'İsrail her zaman şımarık oğlan rolünü oynadı. Ekonomik ilişkileri askıya aldık' açıklamasının ardından İsrail borsası yüzde 4 düştü. Başbakanlık'tan yapılan 'Askeri anlaşmalarının askıya alındığı' açıklaması çöküşü hafifletti. İsrail'e 'topyekün yaptırım' korkusu yaşayan Tel Aviv Borsası iki günde yüzde 9'a eridi...

TURİST SAYISI GİTTİKÇE AZALIYOR

Türkiye ile İsrail arasında doğrudan yatırım sayısı çok az. Ülkenin en büyük bankası Hapoim Türkiye'de Bankpozitif'e sahip. Atlas Halıcılık'ın yüzde 51'i İsrailli Karmel şirketine ait. Türk inşaat firmaları İsrail'de bugüne 580 milyon dolarlık 104 adet proje üstlendi. Türkiye, İsraillilerin 2. 2. turizm merkeziydi ancak 2008 yılından bu yana turist sayısında ciddi düşüş yaşanıyor.

ZORLU: YATIRIMA ARA VERMEDİK

İsrail'deki en büyük Türk yatırımcısı Zorlu Enerji. Daha önce bu ülkede bir enerji santralının yapımını üstlenen Zorlu, şu anda İsrail'in farklı bölgelerinde 4 ayrı elektrik santralı projesi üstlenmiş durumda. Zorlu Endüstriyel ve Enerji Tesisleri İnşaat Ticaret'in üstlendiği bu projelerin toplam maliyeti 400 milyon dolar civarında ve kapasitesi de İsrail'in mevcut elektrik üretiminin yüzde 10'u dolayında.

Yatırımlarının kesintiye uğramadığını belirten Zorlu Holding Başkanı Ahmet Zorlu, 'Bakanımız da açıkladı özel sektörün ticari ilişkilerinde bir sorun yok, yatırımlarımız sürüyor. Devlet işleri ayrı, şirketlerin ayrı, bir sorun yok' açıklaması yaptı. Zorlu Enerji yetkilileri de 'İsrail enerji sıkıntısı yaşıyor, kısa bir süre önce zam yaptılar, bizim projeler kesintiye uğrarsa İsrail için sorun olur ve elektrik fiyatlarına zam yapmak zorunda kalırlar. Projelerin toplamı ülkenin enerji tüketiminin yüzde 10'unu karşılayacak kadar büyük' yorumunu yaptılar.

İSRAİL YALNIZ YAŞAMAYI GÖZE ALAMAZ

İsrail'e en çok ihracat yapan sektörlerin başında makine geliyor. Orta Anadolu Makine İhracatçıları Birliği Başkanı Adnan Dalgakıran olayı politik açıdan analiz ederek 'Bu sorunun 3-4 ay içinde çözüleceğini tahmin ediyorum. Gerginlik hiçbir ülkenin işine gelmez' dedi. İsrail'in bölgede yalnız bir ülke olduğunu, tek işbirliği yaptığı ülkenin Türkiye olduğunu belirten Dalgakıran 'İyice yalnızlaşmayı göze alamaz, en geç 3-4 ay içinde bu sorun mutlu sona ulaşır' yorumunu yaptı. Dalgakıran, ihracatının devam ettiğini kaydederek 'Hükümet bu iş ciddi, ticareti kesecekseniz diyene kadar herhangi bir sorun olmadan ilişkimiz sürer' dedi.