Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın, yeni anayasa için Mart ayını son tarih olarak açıklamasıyla Anayasa Uzlaşma Komisyonu'nda hem hızlandı hem de sert tartışmalar yaşanmaya başladı. Anayasa çalışmalarını tıkayan maddelerin başında "vatandaşlık" tanımı geliyor. Anayasa yazım çalışmalarında, aradan geçen zamanda partiler vatandaşlık tanımının yapılacağı madde başlığında bile anlaşmaya varamadı. AK Parti bugüne kadar yürürlükteki tüm anayasalarda yer alan "Türk" kavramından uzaklaştı ve "Türkiye vatandaşlığı" ifadesine odaklandı.
AK PARTİ VE BDP BİRBİRİNE YAKIN
CHP, parti içindeki farklı görüşleri ve dengeleri dikkate alarak, "Türk vatandaşlığı" ile başladığı vatandaşlık tanımını, "Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı" kavramıyla noktaladı. BDP, hiçbir etnisiteye vurgu yapmayan "vatandaşlık" tanımında ısrar ederken, MHP bütün anayasalarda yer alan "Türk vatandaşı" kavramından geri adım atmıyor. Komisyonda kaleme alınan metinde partilerin vatandaşlık tanımı şu şekilde kayıtlara geçirildi:
AK PARTİ : VATANDAŞLIK
Devlete vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türkiye Cumhuriyeti vatandaşıdır. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı anne veya babanın çocuğu doğumla vatandaşlık kazanır. Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir. Hiç kimse vatandaşlıktan çıkarılamaz.
CHP: VATANDAŞLIK - TÜRK VATANDAŞLIĞI
Türk vatandaşlığı; dil, din, ırk, cinsiyet, etnik köken, siyasi düşünce, felsefi inanç, mezhep ve benzeri sebeplere bağlı olmaksızın herkesin eşitlik temelinde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması anlamına gelir. Vatandaşlığın kazanılması ve kaybedilmesine dair usul ve esaslar kanunla düzenlenir. Vatana bağlılık ile bağdaşmayan eylemlerin mutlak biçimde zorunlu kıldığı haklı nedenler bulunmadıkça kimse vatandaşlıktan çıkarılamaz.
MHP: TÜRK VATANDAŞLIĞI
Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk'tür. Türk vatandaşı babanın veya Türk vatandaşı ananın çocuğu Türk vatandaşıdır. Vatandaşlık temel bir haktır, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir. Hiçbir Türk, vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz.
BDP: VATANDAŞLIK
Türkiye vatandaşlığının kazanılmasında, kullanılmasında ve kaybedilmesinde, dil, din, ırk, etnik köken, kültür, cinsiyet, cinsel yönelim ve benzeri farklılıklar gözetilemez. Vatandaşlığa ilişkin esaslar kanunla düzenlenir. Hiç kimse kendi isteği dışında vatandaşlıktan çıkarılamaz.
AKADEMİSYENLER NE DİYOR
- Prof. Dr. Baskın Oran: Burada Türk-İslam sentezi direniyor; sadece Kürtler'e karşı değil, gayrımüslimlere de karşı. Müslüman Türk tahttan inmesin diye uğraşıyorlar. Millet-i hakime olan Türkler ve millet-i mahkume olan gayrımüslimler var bu sistemde.
- Prof. Dr. Osman Doğru: İnsan kavramı üzerinden gitmek gerekiyor. Vatandaşlık tanımı yapılmasa da olur. Burada doğanların vatandaş olduğunu belirtir geçebilirsiniz. Türklük vurgusundan vazgeçilebilir.
- Onursal Yargıtay Başsavcısı Sabih Kanadoğlu: Meşruiyetini bu anayasadan alan bir kurumun A'dan Z'ye bir anayasa yapma meşruiyeti yoktur. Değişmez maddeleri değiştireceğim diyorsanız bu, defacto bir anayasa yapmak istediğiniz anlamına gelir. 3 madde Türkiyelilik, Türklük gibi kavramların tartışılmasına müsaade etmiyor. Uzlaşılması da düşünülemez.
- Prof. Dr. Necmi Yüzbaşıoğlu: 66. maddedeki Türk ifadesi etnik manada değildir. Ancak Kürtler, bunu farklı yorumluyorlar. Bana göre de oradaki ifade sadece vatandaşlık bağını ifade eden bir ifadedir.
- Prof. Dr. Turgut Tarhanlı: Türk kimliğinin kağıda dökülüp kurucu esaslardan biri haline getirilmesi, bugünün dünyası açısından çok anlamsız bir mesele. Vatandaşlığı bir hukuki statü olarak tanımlamak aslolandır. 'Türklük etnik bir kimlik değildir' ısrarı da bu konudaki gelişmelerin farkında olmamaktır.
- Prof. Dr. Ergun Özbudun: Bence anayasada vatandaşlık tanımının bulunması gerekli değil.Türk ifadesi büsbütün problem yaratıyor çünkü Türklük aynı zamanda bir etnisite ifadesi. Hiç tartışma yaratmadan, vatandaşlığın tarifinden kaçınmak en basit yoludur.
- Prof. Dr. Erdoğan Teziç: Anayasadaki mevcut tanımda bir sorun yok. Tamamen hukuki bir çerçeve çiziyor; 'Vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür'. Değiştirilmesine gerek yok. Hiçbir ayrım içermiyor bu tanım.